Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Hasan Okuyucu ve Prof. Dr. Salah Hajismail, Türkiye‘nin yanı başındaki potansiyeli Haberler.com Ekonomi Haberler Sorumlusu Abdurrahman Yazıcı’ya kıymetlendirdi. her iki uzman bölgede birtakım ekonomik zorluklar olduğuna dikkat çekerek buna rağmen coğrafik yakınlık ve kültürel benzerlikle teknoloji, insan kaynağı paylaşımıyla büyük potansiyelin uyandırabileceğini belirtti. Prof. Dr. Okuyucu ve Prof. Dr.Hajismail şu görüşlere yer verdi:
ORTAK TARİH VE BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ FIRSATLARI
Türkiye, Irak, Suriye, Lübnan ve Ürdün, uzun müddet birebir idare altında bir ortada var olmuş, kültürel, tarihî ve toplumsal açıdan ortak kıymetler paylaşan ülkelerdir. Bu ortak geçmiş, gelenekler, hayat usulleri ve ticari uygulamalar üzere birçok ortak kıymette hâlâ kendini göstermektedir. Lakin bu ülkeler, bir müddettir güvenlik problemleri ve ekonomik zorluklarla uğraş etmekte olup, coğrafik yakınlık ve kültürel benzerliklerine karşın ticaret ve ekonomik ilgilerini gereğince geliştirememiştir.
Her ne kadar Türkiye ve Suriye, 2009 yılında stratejik işbirliği kurulu kurarak, hür ticaret ve vizesiz seyahat üzere 50’den fazla mutabakat imzalayıp bu işbirliğine daha sonra Lübnan, Irak ve Ürdün’ü de dahil ederek, bilhassa iktisat, ticaret ve turizm alanlarında güçlü bir entegrasyon hedeflese de, bu uğraşlar Arap Baharı ve 2011 sonrası Suriye‘de yaşanan olaylarla kesintiye uğramıştır.
Bu işbirliği bağlamında, Irak’ın petrol kaynakları ve genç nüfusu, Türkiye’nin nispeten ileri teknolojik altyapısı ve dinamik demografik yapısı, Suriye‘nin stratejik coğrafik pozisyonu ve genç işgücü potansiyeli, Lübnan ve Ürdün’ün eğitimli iş gücü ve ticari maharetlere sahip girişimcileri kilit bir rol oynayacaktır.
Bu paydaşlığın kıymetli bir avantajı, ekonomik işbirliği yoluyla güvenlik ve istikrar ortamı yaratarak terörizmle gayrette tahlil sunma potansiyelidir.
KALKINMA FARKLILIKLARI VE BÖLGESEL DEZAVANTAJLAR
Küresel ölçekte, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ortasındaki fark, ekonomik dengesizliklerin en önemli nedenlerinden biridir. Gelişmiş ülkeler, ileri teknolojileri, sağlam altyapıları ve yüksek sermaye birikimleri sayesinde global ticarette baskın bir pozisyona sahiptir. Buna rağmen, Türkiye, Irak, Suriye, Lübnan ve Ürdün üzere gelişmekte olan ülkeler, bu farklılıklar nedeniyle ekonomik büyüme ve rekabetçilik açısından dezavantajlıdır.
Bu dezavantaj, bilhassa yüksek teknoloji gerektiren bölümlerde barizleşir. Gelişmiş ülkeler, ileri teknolojiler ve güçlü lojistik ağlarıyla verimliliği artırırken, gelişmekte olan ülkeler ekseriyetle bu yeteneklerden mahrumdur ve düşük katma pahalı eserler ihraç ederek global pazarlarda rekabet etmekte zorlanır.
COĞRAFİ YAKINLIK VE KÜLTÜREL BENZERLİK: TAHLİL YOLLARI
Kalkınma farklarından kaynaklanan dezavantajlar, coğrafik yakınlık ve kültürel benzerlik üzere bölgesel avantajlarla değerli ölçüde azaltılabilir. Coğrafik yakınlık, ulaşım maliyetlerini düşürerek bölge içi ticaretin büyümesini teşvik edebilir. Örneğin, ağır sanayi eserleri, tarım eserleri ve süratli tüketim mallarının komşu ülkelere ihracatı, azalan nakliye masrafları nedeniyle daha ekonomik hale gelebilir.
Kültürel benzerlikler ise ticaretteki manileri ortadan kaldırarak iş birliğini kolaylaştırır. Ortak benzeri tüketim alışkanlıkları ve yakın toplumsal bedeller, ticari bağların gelişmesini hızlandırır. Örneğin, Türkiye ve Suriye ortasında ortak üretim tesislerinin kurulması, bölgesel ticareti canlandırmanın yanı sıra bölgenin iş gücünden daha verimli bir biçimde yararlanılmasını sağlayabilir.
TEKNOLOJİ VE ENDÜSTRİYEL İŞBİRLİĞİ
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ortasındaki teknolojik fark, bölgesel iş birliğiyle kapatılabilir ya da minimize edilebilir. Türkiye, komşularına kıyasla nispeten daha gelişmiş bir sanayi altyapısı ve teknolojiye sahiptir. Bu avantaj, ortak üretim projeleri aracılığıyla komşu ülkelere aktarılabilir. Örneğin, Irak ve Lübnan’dan gelen hammaddeler, Türkiye’nin tesislerinde işlenerek yüksek katma bedelli eserlere dönüştürülebilir ve bu durum, tüm bölgenin ekonomik büyümesine katkı sağlayabilir.
ORTAK EĞİTİM VE İŞ GÜCÜ PROGRAMLARI
Eğitim ve iş gücü geliştirme projeleri, kalkınma farklılıklarının giderilmesinde kritik bir rol oynar. Türkiye’nin üniversiteleri ve meslek okulları, bölgedeki genç nüfusa kaliteli eğitim alma fırsatı sunabilir. Ortak kültürel pahalar, eğitim sürecine adaptasyonu kolaylaştırırken, bölgesel iş gücünün yeteneklerini artırır ve ekonomik büyümeye katkıda bulunur.
KÜRESEL REKABETÇİLİĞİ ARTIRMAK
Kalkınma farkını daraltmanın bir öbür yolu, bölgenin global pazarlardaki konumunu bölgesel iş birliği yoluyla güçlendirmektir. Türkiye, Irak, Suriye, Lübnan ve Ürdün tarafından başlatılacak ortak teşebbüsler, eser ve hizmetlerini memleketler arası pazarlara topluca sunabilir, rekabetçiliklerini artırabilir ve dış ekonomilere olan bağımlılıklarını azaltabilir. Ortak markalar ve bölgesel lojistik merkezlerin kurulması, bu süreci hızlandırabilir.
POTANSİYEL NASIL KIYMETLENDİRİLEBİLİR?
Küresel kalkınma farklılıklarından kaynaklanan dezavantajlar, coğrafik yakınlık ve kültürel benzerliklerin tesirli bir halde kullanılmasıyla büyük ölçüde aşılabilir. Türkiye ve komşu ülkeleri ortasındaki ticaret ve ekonomik iş birliği, sadece bölge halklarının refahını artırmakla kalmaz, tıpkı vakitte bölgenin global pazarlardaki pozisyonunu güçlendirir. Bu bağlamda, ortak üretim tesisleri, eğitim programları ve teknoloji transfer projelerinin hayata geçirilmesi değerlidir. Coğrafik ve kültürel avantajların kullanılması, gelişmiş ülkelerle olan farkı kapatmaya ve sürdürülebilir kalkınma yolunda ilerlemeye yardımcı olacaktır.